दुई जना राउटे युवतीलाई मदिरा पिलाएर होटलमा यौ#नजन्य भिडियो बनाएको अभियोगमा प्रहरीले तीन जनालाई प/क्राउ गरेको छ । तर राउटे युवतीको ज्यान उनकै समुदायको कठोर नियमका कारण जोखिममा परेको छ । राउटे समुदायमा परपुरुष वा परस्त्रीसँग सम्बन्ध राख्दा ज्यानै लिने गरेका घ-टना यसअघि हुने गरेका थिए । स्वयं भिडियो बनाइएका दुई युवतीलाई यसअघि मुखियाले नजरबन्द गरेका थिए ।
सम्झना राउटे माथि भयको घिन्लाग्दॊ भिडियो Live Video Samjhana Raute Ysto Abastha ma Vetin Hotel Ma https://youtu.be/B1VXpCwaE1c
https://youtu.be/Zg2irc-nheY

अहिले राउटे समुदायमा विवाह गर्न उमेर पुगेका दुई युवती मात्रै छन् । एउटी १९ वर्षकी र अर्की २३ वर्षकी । यी दुवैको पनि सानैमा विवाह भइसक्थ्यो तर उनीहरुलाई विवाह गर्नेहरु उनीहरुको जातमा कोही पनि छैनन् । भएकाहरु पनि सानै छन् । राउटे समुदायमा लामो समय काम गरेका सोसेक अध्यक्ष हिरासिंह थापाका अनुसार एकै जातीमा विवाह गर्न नहुने तर अर्को जातीमा विवाह गर्न केटा नै नभएपछि यी दुवै युवती अविवाहित छन् । यहि मौकाको फाइदा उठाउन बाहिरी हुल्याहाहरु लागेका थिए ।

यसअघि लेकबेशी नगरपालिकाको कल्याणमा बस्दै आएका राउटे समुदाय केही दिनअघि मात्रै गुर्भाकोट नगरपालिका वडा नं.११ आँपसोती जनैघाटस्थित भेरी नदी किनारामा बस्दै आएका छन् । अहिले घटनास्थलमै रहेका थापाका अनुसार ती युवतीको पछि दुई स्थानीय युवा लागिरहेका थिए । ‘म शीवमानको मृत्यु भएको खबर पछि त्यहाँ गएको थिएँ । एक राउटे बालकले ती दुई युवतिलाई दैनिक रुपमा दुई जनाले मोटरसाईकलमा बस्न कर गर्ने गरेको बताएका थिए ।’ उनी भन्छन्, ‘त्यस विषयमा मैले थप जानकारी लिएँ । मलाई राती मात्रै भिडियो आयो । त्यसपछि प्रहरी लगायतसँग कुरा गरेर दुई जनालाई नियन्त्रणमा लिन लगाइएको हो ।’

प्रहरीले ती राउटे युवतीलाई मदिरा सेवन गरेर यौ#नजन्य क्रियाकलाप गरेको भिडियो सार्वजनिक भएपछि तीन जनालाई प#क्राउ गरेको छ । गुर्भाकोट नगरपालिकाका ३५ वर्षीय दोमनबहादुर घर्ती, २४ वर्षीय भुपेन्द्र बुढा र २९ वर्षीय होटल संञ्चालक बिनोद पुनलाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको हो । अध्यक्ष थापाले यदि राउटे समुदायले यो खबर सुनेको खण्डमा ती दुवै युवतीको ज्यान खतरामा रहेको बताए । उनले पुराना कुरा सुन्दा दुवै युवतीको ज्यान जोखिममा रहेको बताउँदै अन्य समूदायका कोही कसैलाई पनि प्रवेश गर्न नदिईने वातावरण बनाउनुपर्ने बताए ।

‘अहिले त्यो खबर पाएको खण्डमा राउटे समुदायले यी युवतीलाई जे पनि गर्न सक्ने खतरा बढेको छ । त्यो जोखिम कम गर्न म यहाँ आएको हुँ ।’ थापाले नेपालप्रेससँग भने, ‘यहाँ प्रहरीको व्यवस्था मिलाउन अनुरोध गरेका छौं भने अप्रिय घ-टना घट्न नदिन सरकारलाई आ#ग्रह पनि गरेका छौं । अहिले प्रहरी पनि घ#टना स्थलमा आइसकेको छ ।’ कोही आएर त्यो भिडियो देखाइदिएमा ती युवतीको ज्यान आफ्नै समुदायबाट जोखिममा छ ।

के गर्दैछ प्रहरी ?
जिल्ला प्रहरी कार्यालय सुर्खेतका डिएसपी रामप्रसाद घर्तीले राउटे समुदायबाट अहिलेसम्म जाहेरी नआएको बताए । पक्राउ परेका तीनै जनाले गल्ति स्वीकार गरिसकेका छन् । घर्तीले भने( ‘त्यो समुदायका मान्छेलाई जाहेरी कसरी दिने बनाउन सकिन्छ भन्ने प्रश्न जटिल छ । उनीहरुले आज हाम्रो प्रहरी निरीक्षकलाई बस्तीमा प्रवेश गर्न दिएनन् । विभिन्न संस्थाहरुसँग यसबारेमा कुरकानी भइरहेको छ ।’

डिएसपी घर्तीले ती दुई युवतीको सुरक्षाको कुरा र राउटेको सामाजिक चलनलाई मध्यनजर गरेर कसरी हुन्छ कारवाही गर्ने प्रक्रियामा आफूहरु रहेको बताए ।
‘उनीहरु सजायको भागीदार हुन्छन् । यो समाजमा त्यस्ता काम गर्न पाइदैन ।’ उनी भन्छन्, ‘अन्य कोही कसैले त्यस्तो गरेको उजुरी पर्न आएको खण्डमा त्यसलाई पनि नियन्त्रणमा लिन्छौं र अनुसन्धान गर्छौं ।’

आयोगको अनुगमन, युवतीको ज्यान खतरामा
राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग केन्द्रीय कार्यालयले युवतीमाथि भएको यौ#न हिं#साको बारेमा स्थलगत अध्ययन गरेको छ । आयोगका प्रवक्ता डा। टीकाराम पोखरेलले एक विज्ञप्ती जारी गर्दै राउटे युवतीलाई प्रलोभनमा पारिएको बताएका छन् । विज्ञप्तिमा भनिएको छ (स्थानीय तीनजना युवाहरुले राउटे समुदायका दुई जना युवतीलाई प्रलोभनमा पारी स्थानीय होटलमा लगेर यौ#नजन्य कार्य गर्न बाध्य बनाएको, उक्त घ#टनाका कारण निज युवतीहरुलाई राउटे समुदायले अस्वीकार गर्ने सम्भावना देखिएको र उनीहरुको ज्यान नै जोखिममा पर्न सक्ने अनुगमनबाट पाइएको छ । प्रलोभनमा पारी यौ#नहिं#सामा लगाइएका उल्लेखित दुई युवतीहरुलाई यसअघि पनि राउटे मुखियाले ४ महिना नजरबन्द जस्तै गरी बन्दी बनाइएको जानकारी प्राप्त भएको आयोगले जनाएको छ ।

राउटेको आफ्नै कानून
राउटे लोपोन्मुख जाती हो नेपालको । यो जातीको आफ्नै चलन छ । आफूलाई जंगलको राजा भन्न रुचाउने यो समूदायमा भिन्नै खालको परम्परा र रीतिरिवाज छ । जंगलमा बस्ने, कोही मान्छेको मृत्यु भएमा बसिरहेको स्थानमा उसको शव गाडेर अर्को स्थानमा बसाई सर्ने यो राउटे जाती कर्णालीमा मात्रै पाइन्छन् ।
हाल १३८ जना रहेको यो समूदायमा तीन थरि बस्दै आइरहेका छन् । रास्कोटी, सुर्य वंशी र कलेल ठकुरी भनेर तीन गोत्रमा विभाजित यो समूदायले आफ्नै इष्टमित्र बाहेक अन्य कोही कसैसँग विवाह गर्ने प्रचलन छैन ।

यतिसम्म कि आफ्ना इष्टमित्रको घरमा छोरी जन्मिएको खण्डमा उसै समयमा ती छोरी कसकी श्रीमती हुने भन्ने कुरा राउटेले उतिबेलै टुंगो लगाई दिन्छन् । त्यति भएपछि ती बालिका एघार देखि १२ वर्ष भएको समयमा युवतीका वुवा आमाले उनीहरुको विवाह गराइदिन्छन् ।YouTube video player

सभार :नेपाल प्रेस बाट